10 godzin temu
Komisja Europejska publikuje długo oczekiwany dokument przewodni dotyczący inwestycji wyprzedzających w sieci energetyczne. To odpowiedź na realne zagrożenie, jakie stanowi niedostosowanie infrastruktury do rosnącego zapotrzebowania na energię odnawialną i potrzebę szybkiej dekarbonizacji gospodarki.
W obliczu transformacji energetycznej, Europa musi nie tylko budować nowe źródła energii, ale też zapewnić, iż energia ta dotrze do odbiorców.
Właśnie w tym celu Komisja opracowała kompleksowy zestaw wytycznych dla państw członkowskich, operatorów sieci i krajowych regulatorów. Celem jest umożliwienie inwestycji w sieci elektroenergetyczne, które będą wyprzedzać bieżące potrzeby i odpowiadać na przyszłe wyzwania.
Chodzi o działania wykraczające poza reakcję na już złożone wnioski o przyłączenie do sieci. W dokumencie Komisji mowa jest o modernizacjach i rozbudowie, które wynikają ze średnio- i długoterminowych prognoz zawartych w planach rozwoju sieci na poziomie krajowym oraz unijnym. Inwestycje wyprzedzające powinny także wspierać realizację celów klimatycznych UE, a więc przyczyniać się do szybszego odchodzenia od paliw kopalnych.
W praktyce mogą to być np. przygotowawcze prace w stacjach transformatorowych umożliwiające późniejsze ich rozbudowanie, albo ułożenie dodatkowych rur kablowych z myślą o przyszłym zwiększeniu przepustowości. Takie podejście może znacząco ułatwić rozwój obszarów przeznaczonych na odnawialne źródła energii, w tym szczególnie offshore.
Planowanie i regulacje – trzy filary zmian
Dokument Komisji podzielono na trzy zasadnicze obszary: planowanie sieci, kontrola regulacyjna oraz zagadnienia taryfowe i systemy zachęt. Każdy z tych elementów ma najważniejsze znaczenie dla realizacji skutecznej, przewidującej i trwałej polityki inwestycyjnej w infrastrukturę elektroenergetyczną.
Po pierwsze: planowanie
Sieci powinny być projektowane na podstawie realistycznych scenariuszy produkcji i zapotrzebowania na energię. Niezbędne jest uwzględnienie krajowych strategii klimatycznych i energetycznych oraz długich horyzontów czasowych. Komisja zaleca również, by proces planowania był inkluzywny – czyli angażował wszystkich interesariuszy od najwcześniejszych etapów.
Po drugie: rola regulatorów
Krajowe organy regulacyjne muszą być odpowiednio przygotowane kadrowo i merytorycznie do oceny planów inwestycyjnych, także tych na poziomie sieci dystrybucyjnych. najważniejsze jest również zapewnienie stabilnych i przewidywalnych ram prawnych, które będą chronić zarówno interesy promotorów projektów, jak i odbiorców końcowych.
Po trzecie: koszty i zachęty
Wytyczne przewidują wprowadzenie klarownego podziału ryzyk związanego z przyszłym wykorzystaniem infrastruktury. Komisja sugeruje też dwufazowy proces zatwierdzania – osobno dla fazy projektowo-pozwoleniowej i osobno dla budowy. W razie pozytywnej decyzji inwestorzy powinni mieć gwarancję, iż nie będą w przyszłości ponosić konsekwencji ewentualnie niższego niż zakładano wykorzystania aktywów.
Taryfy, opłaty i pomoc publiczna
Jednym z najbardziej kontrowersyjnych, ale i strategicznie ważnych aspektów są taryfy sieciowe oraz opłaty za przyłączenie.
Komisja proponuje, by odzwierciedlały one nie tylko aktualną przepustowość, ale też planowane inwestycje. Dzięki temu możliwe będzie ukierunkowanie nowych projektów energetycznych w miejsca, gdzie sieć już jest – lub będzie niedługo – przygotowana.
Taka logika ma potencjał nie tylko usprawnić rozwój OZE, ale też zoptymalizować rozmieszczenie generacji i odbioru energii na terytorium UE. Nowe podejście może także przynieść korzyści odbiorcom – poprzez obniżenie kosztów dzięki bardziej efektywnemu wykorzystaniu infrastruktury.
Komisja nie wyklucza też wykorzystania środków publicznych do pokrycia dodatkowych kosztów wynikających z realizacji inwestycji wyprzedzających. W ocenie Brukseli może to być zgodne z przepisami o pomocy państwa, o ile służy przyspieszeniu dekarbonizacji i integracji rynku energii.
Europejski Pakiet Sieciowy i dalsze kroki
Zgodnie z zapowiedziami zawartymi w planie działania na rzecz przystępnej cenowo energii Komisja Europejska przedstawi do końca 2025 r. tzw. Europejski Pakiet Sieciowy.
To kolejny krok w kierunku zapewnienia, iż rozwój infrastruktury nadąży za zmianami technologicznymi i klimatycznymi. realizowane są już konsultacje publiczne dotyczące jego kształtu – potrwają one do 5 sierpnia 2025 r.
Komisja oczekuje, iż państwa członkowskie oraz krajowi regulatorzy wezmą pod uwagę aktualne wytyczne przy projektowaniu krajowych ram regulacyjnych. Dotyczy to zarówno zasad planowania sieci, taryf, jak i procedur zatwierdzania kosztów regulacyjnych.
Sieci jako wąskie gardło transformacji
Problemy infrastrukturalne to jedno z głównych wyzwań, z którymi walczy dziś Europa. Opóźnienia w rozbudowie sieci skutkują wydłużonym czasem przyłączeń nowych źródeł energii, a w konsekwencji – spowolnieniem całego procesu dekarbonizacji.
Reforma unijnego rynku energii elektrycznej z 2024 r. już wcześniej uwzględniła konieczność uwzględnienia inwestycji wyprzedzających w ramach regulacyjnych UE.
Nowe wytyczne są więc konsekwencją wcześniejszych działań. Działanie 4 Planu działań na rzecz sieci z 2023 r. wprost przewidywało, iż Komisja przedstawi dokument, który sprecyzuje warunki zatwierdzania takich inwestycji. Dokument powstał w oparciu o szerokie konsultacje: m.in. dwa spotkania Copenhagen Infrastructure Forum, warsztaty w Brukseli oraz opinie ACER i CEER.
Wszystko wskazuje na to, iż Bruksela stara się działać kompleksowo, angażując nie tylko decydentów, ale też operatorów, inwestorów i odbiorców końcowych. Infrastruktura przestaje być wyłącznie techniczną domeną specjalistów – staje się jednym z głównych frontów walki o zieloną przyszłość Europy.
