Unia zdecydowała. Takiego zakazu jeszcze nie było – właściciele domów muszą się przygotować

Polscy właściciele domów, którzy w ostatnich latach zainwestowali setki tysięcy złotych w wymianę starych kotłów węglowych na nowoczesne instalacje gazowe, stoją przed dramatycznym wyzwaniem finansowym i technicznym. Unia Europejska wprowadza rewolucyjne przepisy, które doprowadzą do całkowitego wyeliminowania wszystkich systemów grzewczych wykorzystujących paliwa kopalne z europejskich budynków. Ten radykalny plan transformacji energetycznej rozpoczyna się już w przyszłym roku i oznacza konieczność ponownej, kosztownej modernizacji dla milionów polskich gospodarstw domowych.

Fot. Warszawa w Pigułce

Pierwszym sygnałem nadchodzących zmian będzie wstrzymanie wszelkich form publicznego dofinansowania zakupu pieców gazowych już w 2025 roku. Oznacza to definitywny koniec popularnego programu Czyste Powietrze w zakresie wsparcia dla tego typu instalacji grzewczych. Wyjątek stanowić będą jedynie zaawansowane systemy hybrydowe, które łączą tradycyjny kocioł gazowy z odnawialnymi źródłami energii, gdzie gaz pełni funkcję awaryjnego lub pomocniczego źródła ciepła w okresach szczytowego zapotrzebowania na ogrzewanie.

Kolejną przełomową datą w kalendarzu transformacji energetycznej będzie rok 2030, kiedy wszystkie nowo wznoszone budynki na terenie Unii Europejskiej będą musiały bezwzględnie spełniać rygorystyczne standardy zeroemisyjności. W praktyce oznacza to całkowity zakaz instalowania jakichkolwiek urządzeń grzewczych opartych na paliwach kopalnych, włączając w to powszechnie w tej chwili stosowany gaz ziemny. Nowe domy będą musiały być wyposażane wyłącznie w ekologiczne systemy grzewcze wykorzystujące odnawialne źródła energii.

Jednak najdrastyczniejsza zmiana nastąpi w 2040 roku, gdy wszedzie w życie całkowity zakaz eksploatacji pieców gazowych w istniejących budynkach mieszkalnych. Wszystkie gospodarstwa domowe będą zobowiązane do wymiany swoich dotychczasowych instalacji grzewczych na alternatywne, w pełni ekologiczne rozwiązania. Ta bezprecedensowa decyzja wynika z unijnej dyrektywy dotyczącej charakterystyki energetycznej budynków, której nadrzędnym celem jest całkowite wyeliminowanie emisji dwutlenku węgla z europejskiego sektora mieszkaniowego.

Dodatkowym obciążeniem finansowym dla obecnych właścicieli pieców gazowych będzie wprowadzenie w 2027 roku nowego systemu handlu uprawnieniami do emisji EU ETS 2, który obejmie sektor mieszkaniowy i transport. Choć opłaty emisyjne nie będą pobierane bezpośrednio od indywidualnych konsumentów, to dostawcy gazu ziemnego i innych paliw kopalnych z pewnością przerzucą wzrastające koszty uprawnień do emisji na swoich odbiorców końcowych. W efekcie można spodziewać się systematycznego i znacznego wzrostu cen gazu, co sprawi, iż eksploatacja pieców gazowych stanie się coraz droższa i mniej opłacalna ekonomicznie.

Te radykalne zmiany stanowią integralną część ambitnej strategii klimatycznej Unii Europejskiej, zawartej w kompleksowym pakiecie legislacyjnym Fit for 55. Głównym założeniem tego programu jest osiągnięcie redukcji emisji gazów cieplarnianych o minimum pięćdziesiąt pięć procent do 2030 roku w porównaniu z poziomami referencyjnymi z 1990 roku. Ostatecznym i najważniejszym celem tej strategii jest doprowadzenie do pełnej neutralności klimatycznej całej Unii Europejskiej do 2050 roku, co wymaga fundamentalnej transformacji wszystkich sektorów gospodarki, w tym mieszkalnictwa.

Polski rząd, zdając sobie sprawę z ogromnych kosztów i wyzwań, jakie te zmiany niosą dla polskich obywateli, prowadzi intensywne negocjacje z instytucjami unijnymi w sprawie możliwego opóźnienia wprowadzenia systemu ETS 2 o okres trzech lat. Takie rozwiązanie dałoby polskim gospodarstwom domowym więcej czasu w przygotowanie się do transformacji energetycznej i zgromadzenie niezbędnych środków finansowych na wymianę systemów grzewczych. Jednak choćby w przypadku powodzenia tych negocjacji, ostateczne wprowadzenie nowych wymagań jest nieuchronne.

Sytuacja jest szczególnie paradoksalna i frustrująca dla znacznej części polskiego społeczeństwa, która w ostatnich latach skorzystała z rządowych programów zachęcających do wymiany przestarzałych pieców węglowych na nowocześniejsze i rzekomo bardziej ekologiczne instalacje gazowe. Te osoby zainwestowały często dziesiątki tysięcy złotych w modernizację swoich domów, licząc na długoterminowe korzyści ekonomiczne i ekologiczne. Teraz okazuje się, iż będą musiały ponownie ponieść znaczące wydatki związane z kolejną wymianą systemu grzewczego, tym razem przechodząc na rozwiązania całkowicie bezemisyjne.

Eksperci z branży energetycznej jednomyślnie zalecają, aby właściciele domów planujący modernizację swoich instalacji grzewczych już teraz uwzględniali przyszłe wymogi unijne przy wyborze nowych rozwiązań technologicznych. Szczególnie rekomendowane są nowoczesne systemy hybrydowe, które inteligentnie łączą różne źródła energii odnawialnej, takie jak pompy ciepła, panele słoneczne czy kolektory słoneczne. Takie rozwiązania nie tylko mogą przez cały czas korzystać z dostępnego wsparcia finansowego w ramach rządowych programów, ale także będą w pełni zgodne z przyszłymi, rygorystycznymi regulacjami europejskimi.

Transformacja energetyczna polskich domów będzie wymagała nie tylko ogromnych nakładów finansowych ze strony indywidualnych właścicieli, ale także szeroko zakrojonych działań edukacyjnych i informacyjnych. Wielu smerfów nie zdaje sobie jeszcze sprawy ze skali nadchodzących zmian i konieczności przygotowania się do nich już teraz. Rząd i instytucje samorządowe będą musiały opracować kompleksowe programy wsparcia, które pomogą obywatelom w nawigacji przez skomplikowany proces transformacji energetycznej i wyboru optymalnych rozwiązań technologicznych dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb i możliwości finansowych.