Synowiec: Nieudane referendum na Litwie. Powodem absurdalny próg.

74% głosów za i 59% frekwencji to za mało…
Pomimo poparcia 74% głosujących i frekwencji na poziomie 59% w wyniku referendum na Litwie nie dojdzie do zmiany konstytucji, a zakaz podwójnego obywatelstwa przez cały czas będzie obowiązywał. To efekt absurdalnie wysokiego progu frekwencyjnego. Aby referendum było skuteczne musi uzyskać wynik ponad 50% wszystkich wyborców uprawnionych do głosowania. Przy obecnych wynikach za zmianą konstytucji zagłosowało “jedynie” 42,93% obywateli Litwy.

Dlaczego Litwa chce zmienić konstytucję?

Obecnie zgodnie z artykułem 12 litewskiej konstytucji oprócz przewidzianych ustawowo wyjątków, żaden obywatel Litwy nie może posiadać drugiego obywatelstwa. Wspomniane wyjątki dotyczą wyłącznie osób, które uciekły z Litwy w czasie radzieckiej okupacji. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego tego katalogu nie można rozszerzyć w drodze zmiany ustawy i potrzebna jest do tego zmiana konstytucji.

Tworzy to znaczące problemy dla Litwy w związku ze sporą emigracją oraz diasporą litewską, która w wyniku przyjmowania obywatelstwa państw w którym się osiedliła traci obywatelstwo Litwy, a co za tym idzie obywatelstwa nie otrzymują również dzieci tych osób. Co roku ponad tysiąc osób rezygnuje z tego powodu z obywatelstwa Litwy na rzecz innego państwa. Sytuacja stała się jeszcze pilniejsza w obliczu Brexitu, gdyż większość Litwinów zamieszkałych na wyspach deklaruje, iż woli utracić obywatelstwo jeżeli pozwoli im to zostać na miejscu.

Propozycję wsparła w zasadzie cała scena polityczna oraz wszystkie partie, a kampania referendalna była w wielu miejscach o wiele bardziej widoczna niż toczące się równolegle wybory prezydenckie. Przeciwko propozycji były tylko nieliczne środowiska pozaparlamentarne. Zgodnie z propozycją zmiany konstytucji zasady nabywania podwójnego obywatelstwa byłyby regulowane przez ustawę.

Założenia ustawy przewidywały możliwość nabywania podwójnego obywatelstwa w przypadku obywatelstwa państw Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, OECD i NATO.

Nie była to pierwsza próba zmiany tego przepisu. Poprzednie referendum odbyło się w 2019 roku. Wówczas za zmianą przepisów również głosowało 76% biorących udział w referendum, ale frekwencja była jeszcze niższa i wyniosła niecałe 48%.

Co po referendum?

Jedna z parlamentarzystek będących inicjatorką tegorocznego głosowania stwierdziła, iż Litwa nie jest w stanie zmienić konstytucji dlatego zapowiedziała złożenie projektu ustawy rozszerzający wyjątki podwójnego obywatelstwa o listę krajów, co jej zdaniem mieści się w konstytucyjnej doktrynie wyjątków. Marszałek Sejmu Viktorija Čmilytė-Nielsen zapowiedziała, iż nie wyklucza kolejnego referendum w sprawie podwójnego obywatelstwa w przyszłości jednak opowiedziała się przeciwko zmiany progu 50% głosów za spośród wszystkich zarejestrowanych wyborców.

Tomasz Synowiec – ekspert Instytutu Demokracji Bezpośredniej oraz współautor książki “Demokracja Bezpośrednia. Wizja – Postulaty – Doświadczenia – Badania”, politolog, specjalistą w zakresie systemów wyborczych na świecie oraz narzędzi partycypacji lokalnej. Autor podcastów Wybory na Świecie oraz Rytm Polityki.