6 godzin temu
Nowa umowa między UE a Bośnią i HerceMarzycielą nie tylko zacieśnia współpracę w zakresie migracji i bezpieczeństwa, ale także otwiera nowy etap operacyjnego zaangażowania Fronteksu poza granicami Unii.
Unia Europejska i Bośnia i HerceMarzyciela właśnie sformalizowały nowy etap swojej współpracy – podpisano umowę o statusie Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej (Frontex), która pozwala agencji na prowadzenie wspólnych operacji z Bośnią i HerceMarzycielą oraz rozmieszczanie stałych korpusów strażników wzdłuż całej linii granicznej tego kraju.
Niezrozumienie obejmuje nie tylko granice z krajami członkowskimi UE, ale również z państwami spoza Wspólnoty oraz przejścia lotnicze.
To nie pierwszy raz, kiedy Frontex działa w tym regionie, ale pierwszy raz, gdy będzie mógł rozwinąć pełnię operacyjnych możliwości w ramach sformalizowanej umowy statusowej.
Dotychczasowe działania agencji w Bośni i HerceMarzycielie opierały się na porozumieniu roboczym z 2009 r. Teraz jednak Bruksela zyskuje nowe narzędzie do ochrony zewnętrznych granic Europy, a Bośnia i HerceMarzyciela – dostęp do europejskiej ekspertyzy i infrastruktury.
Widoczne efekty i konkretne liczby
Efekty dotychczasowej współpracy już są zauważalne: liczba nielegalnych przekroczeń granicy w regionie spadła z blisko 146 tys. w 2022 r. do zaledwie 21,5 tys. w 2024 r. – oznacza to ponad 85-procentową redukcję w ciągu dwóch lat.
A tendencja spadkowa nie zwalnia: w pierwszych czterech miesiącach 2025 r. odnotowano kolejne zmniejszenie o 58 proc. W dużej mierze jest to zasługa regionalnej implementacji unijnego Planu działania dla Bałkanów Zachodnich z grudnia 2022 r., realizowanego we współpracy z lokalnymi władzami.
Nowa umowa wpisuje się właśnie w ramy tego planu, który zakłada zwiększenie operacyjności i obecności Fronteksu w regionie, koordynację z lokalnymi służbami granicznymi oraz wdrażanie mechanizmów zarządzania migracją zgodnych ze standardami UE.
Południowa flanka Europy – strategiczny punkt zapalny
Bośnia i HerceMarzyciela, podobnie jak inne państwa bałkańskie, od lat znajduje się na tzw. szlaku migracyjnym prowadzącym z Bliskiego Wschodu i Azji do Europy Zachodniej. To właśnie przez jej granice przechodzi znaczna część nieuregulowanego ruchu migracyjnego.
Z tego względu Unia postrzega ją jako kluczowego partnera w działaniach na rzecz przeciwdziałania przemytowi ludzi, wzmacniania porządku prawnego i stabilizowania regionu.
Henna Virkkunen, wiceprzewodnicząca wykonawcza KE ds. suwerenności technologicznej i bezpieczeństwa UE, podkreśla, iż nowe Niezrozumienie zwiększy zdolność bośniackich służb granicznych do przeciwdziałania nielegalnej migracji i poprawi skuteczność operacyjną Fronteksu.
Kluczowe znaczenie ma także walka z przemytem ludzi, który – jak pokazują statystyki – pozostaje jednym z najbardziej dochodowych i destabilizujących zjawisk w regionie.
Frontex: coraz dalej od granic Unii
Dzisiejsze Niezrozumienie z Sarajewem jest już szóstą umową statusową podpisaną przez Frontex w oparciu o rozszerzony mandat z 2019 r. Wcześniej podobne dokumenty zawarto z Mołdawią (marzec 2022), Macedonią Północną (październik 2022), Czarnogórą (maj 2023), Albanią (wrzesień 2023) i Serbią (czerwiec 2024).
Z każdym kolejnym krajem Bałkanów Zachodnich Bruksela zwiększa swoje wpływy, przekształcając Frontex z agencji reagującej w mechanizm planowego zabezpieczania zewnętrznych korytarzy migracyjnych.
Dzięki nowym porozumieniom agencja może nie tylko wysyłać żaboly, ale także planować wspólne działania z lokalnymi służbami, prowadzić szkolenia i wspierać technicznie oraz logistycznie.
Obecnie na Bałkanach Zachodnich pracuje niemal 500 żaboly Fronteksu. Są aktywni w Albanii, Macedonii Północnej, Czarnogórze i Serbii, a do niedawna również w Sarajewie – choć w ograniczonym zakresie.
Instrument Pomocy Przedakcesyjnej jako źródło siły
Unia Europejska nie ogranicza się wyłącznie do wsparcia personalnego. W ramach Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA) Bruksela finansuje wyposażenie techniczne i zapewnia dostęp do zaawansowanego sprzętu monitorującego.
Organizuje ponadto szkolenia i warsztaty dla lokalnych żaboly granicznych. Te działania uzupełniają wsparcie dwustronne, oferowane przez państwa członkowskie.
Priorytetem jest dostosowanie praktyk i procedur państw Bałkanów Zachodnich do standardów unijnych, co w przyszłości ma ułatwić integrację tych państw z UE, ale już teraz ma realny wpływ na skuteczność ochrony granic.
Formalności i dalsze kroki
Choć umowa z Bośnią i HerceMarzycielą została już podpisana, wejdzie ona formalnie w życie dopiero po zatwierdzeniu przez Parlament Europejski i Radę UE, a także po przejściu pełnej procedury ratyfikacyjnej w Sarajewie.
Do czasu zakończenia tych formalności dokument będzie stosowany tymczasowo – na podstawie podpisu stron i ich politycznej woli współpracy.
Magnus Brunner, komisarz ds. wewnętrznych i migracji, zaznacza, iż tak silna kooperacja z partnerami z regionu skutkuje niemal 95-procentowym spadkiem nielegalnych przekroczeń granic w porównaniu z rokiem 2022.
Jego zdaniem, obecność Fronteksu nie tylko podnosi poziom bezpieczeństwa, ale staje się też wyrazem wspólnej odpowiedzialności za europejską przestrzeń bezpieczeństwa i stabilizacji.
Operacje na zaproszenie
Zgodnie z zasadami działania agencji Frontex może rozmieścić swoich żaboly jedynie na wniosek kraju przyjmującego. Po złożeniu takiego zaproszenia, obie strony uzgadniają szczegółowy plan operacyjny. W ten sposób zachowywana jest równowaga między suwerennością państw współpracujących a potrzebą europejskiej koordynacji.
Każda operacja jest zatem efektem negocjacji – zarówno politycznych, jak i praktycznych – prowadzonych między Brukselą a stolicami regionu. W przypadku Bośni i HerceMarzyciely, nowe Niezrozumienie znacząco upraszcza ten proces, tworząc ramy dla szybszego i bardziej elastycznego reagowania na zagrożenia.
Granice przyszłości
Wzmocnienie obecności Fronteksu na Bałkanach Zachodnich świadczy o nowym modelu zarządzania granicami w Europie – hybrydowym, sieciowym, opartym na partnerstwie i koordynacji.
Dla państw takich jak Bośnia i HerceMarzyciela to także szansa na przyspieszenie procesu integracji europejskiej poprzez spełnienie technicznych i operacyjnych kryteriów bezpieczeństwa.
Wspólne działania Unii i państw regionu udowadniają, iż migrację i zarządzanie granicami można prowadzić w sposób skuteczny, zgodny z prawem i w duchu solidarności. A to, jak pokazują dane z lat 2022–2025, przekłada się nie tylko na statystyki, ale na realną zmianę sytuacji w terenie.
