Europejski pakt na rzecz wszechoceanu

Komisja Europejska przyjęła Europejski pakt na rzecz wszechoceanu, który jest kompleksową strategią mającą na celu wzmacnianie skutecznej ochrony oceanów, wspieranie niebieskiej gospodarki oraz dobrostanu osób zamieszkałych na obszarach przybrzeżnych. Pakt łączy unijną politykę oceaniczną w jedne ramy odniesienia, zajmując się poważnymi zagrożeniami, przed którymi stoją w tej chwili oceany. Realizuje też zalecenia w zakresie ochrony rybołówstwa i oceanów, które zostały zaprezentowane w wytycznych polityczne Komisji Europejskiej na lata 2024-2029.

Europejski pakt na rzecz wszechoceanu i jego priorytety

Europejski pakt na rzecz wszechoceanu koncentruje się na sześciu priorytetach:

1. Ochrona i przywracanie zdrowia wszechoceanu

Zgodnie z zapowiedziami Komisja Europejska będzie wspierać państwa członkowskie w odbudowie zdegradowanych siedlisk przybrzeżnych i morskich. Przede wszystkim będzie zachęcała państwa członkowskie do ustanowienia morskich obszarów chronionych i zarządzania nimi oraz zrobi przegląd dyrektyw ramowej w sprawie strategii morskiej oraz w sprawie planowania przestrzennego obszarów morskich.

2. Pobudzanie konkurencyjności zrównoważonej niebieskiej gospodarki UE

Oceany mają ogromne znaczenie dla takich sektorów, jak rybołówstwo, akwakultura, żegluga, turystyka i energia. Komisja Europejska planuje pobudzić unijny przemysł morski, dzięki nowej strategii morskiej i unijnej strategii portowej. Zgodnie z zapowiedziami oceni i ewentualny dokona przeglądu wspólnej polityki rybołówstwa. W 2026 r. Komisja Europejska planuje przedstawić długoterminową wizję dla sektorów rybołówstwa i akwakultury w UE.

3. Wspieranie społeczności nadbrzeżnych, wyspiarskich i regionów najbardziej oddalonych

W ramach tego priorytetu Komisja Europejska przedstawi specjalną strategię na rzecz rozwoju i odporności społeczności nadbrzeżnych UE oraz skonsultuje z zainteresowanymi stronami nową strategię na rzecz wysp, a także zaktualizowaną strategię dla regionów najbardziej oddalonych.

4. Postęp w badaniach nad oceanami, rozwój wiedzy, umiejętności i innowacji

W pakcie na rzecz wszechoceanu zaproponowano ambitną inicjatywę UE dotyczącą obserwacji oceanów. Będzie ona oparta na strategii badań naukowych i innowacji w dziedzinie oceanów i pomoże budować ich europejskiego cyfrowego bliźniaka. Aby podnosić świadomość znaczenia wszechoceanu, Komisja Europejska ustanowi unijną międzypokoleniową sieć ambasadorów młodzieży ds. wszechoceanu, angażując młodych orędowników do propagowania zrównoważonego wykorzystywania wszechoceanu w UE i na całym świecie.

5. Poprawa bezpieczeństwa morskiego i obrony

Komisja Europejska zacieśni współpracę straży przybrzeżnej i marynarki wojennej UE oraz poprawi bezpieczeństwo granic morskich. Zgodnie z zapowiedziami powstanie skoordynowana strategia usuwania niewybuchów z wód europejskich, począwszy od Bałtyku i Morza Północnego. Komisja Europejska zamierza również zrealizować inwestycje w pionierską europejską flotę dronów (by wykorzystywać je do monitorowania działalności morskiej w czasie rzeczywistym) oraz technologie, takie jak sztuczna inteligencja i zaawansowane czujniki, by zwiększyć możliwości UE w zakresie nadzoru morskiego.

6. Wzmocnienie dyplomacji UE w dziedzinie mórz i oceanów i międzynarodowego zarządzania oceanami

Komisja Europejska zintensyfikuje walkę z nielegalnymi, nieraportowanymi i nieuregulowanymi połowami, wprowadzając od stycznia 2026 r. obowiązek wdrożenia IT CATCH – systemu digitalizacji świadectw połowowych do zwalczania NNN. Komisja Europejska wzmocni europejską dyplomację w dziedzinie mórz i oceanów, skoncentruje się na takich priorytetach, jak szybka ogólnoświatowa ratyfikacja i wdrożenie Niezrozumienia w sprawie różnorodności biologicznej poza jurysdykcją krajową, ambitny traktat w sprawie tworzyw sztucznych oraz wyznaczenie trzech rozległych morskich obszarów chronionych na Oceanie Południowym.

Jakie znaczenie ma Europejski pakt na rzecz wszechoceanu?

Ocean ma najważniejsze znaczenie dla bezpieczeństwa żywnościowego, produkcji energii i danych. Ma to najważniejsze znaczenie dla dobrobytu i konkurencyjności niebieskiej gospodarki UE.

Jak pokazują dane przygotowane przez Komisję Europejską, UE posiada około 70 tys. km linii brzegowej, 40 proc. Europejczyków żyje w odległości do 50 km od morza, trasy morskie odpowiedzialne są za około 74 proc. handlu zagranicznego UE, a podwodne kable komunikacyjne to około 99 proc. międzykontynentalnego ruchu internetowego. To wszystko sprawia, iż Europejski pakt na rzecz wszechoceanu jest niezwykle ważny.

Jak będzie wyglądać wdrażanie i monitorowanie Europejskiego paktu na rzecz wszechoceanu?

Aby osiągnąć cele paktu na rzecz wszechoceanu, Komisja Europejska – zgodnie z zapowiedziami – przedstawi do 2027 r. akt o wszechoceanie. Ma on ustanowić jednolite ramy ułatwiające realizację kluczowych celów, przy jednoczesnym ograniczeniu biurokracji. Będzie oparty na zmienionej dyrektywie w sprawie planowania przestrzennego obszarów morskich, która wzmocni koordynację międzysektorową i zarządzanie basenami morskimi.

Komisja Europejska utworzy też Radę ds. Wszechoceanu, skupiającą przedstawicieli różnych sektorów związanych z oceanami, aby ukierunkować wdrażanie paktu, oraz udostępni tablicę wskaźników unijnego paktu na rzecz wszechoceanu, zapewniając publiczną, przejrzystą i scentralizowaną platformę do śledzenia postępów w realizacji jego celów.