Czy będzie powtórka powodzi? „Opady o połowę mniejsze”

3 godzin temu

– Jest niż genueński, który zawsze robi na nas duże wrażenie. Raczej pójdzie na zlewnię Wisły, niż Odry – mówi SmogLabowi Roman Konieczny, były pracownik IMGW, specjalista ds. ograniczania ryzyka powodziowego. – Czy Polska jest gotowa na powódź? Raczej jest tak samo, jak rok temu. W ogóle nie uczymy się na błędach – przyznaje.

Nad Polskę nadciąga Niż Genueński, co oznacza intensywne opady deszczu. W wielu miejscach obowiązują alerty ostrzegające przed ulewami i lokalnymi podtopieniami. IMGW mówi o 10 zagrożonych województwach.

W strachu jest przede wszystkim południowa, południowo-wschodnia i centralna część kraju. Czy jest uzasadnione ryzyko, iż powtórzy się katastrofalna powódź sprzed 10 miesięcy?

Czytaj także: „To nie jest pojedyncze odstępstwo od normy. To nowa rzeczywistość”. Naukowcy apelują

„Czekają nas lokalne podtopienia”

Prognozy przewidują, iż w najgorszym scenariuszu opady będą o połowę mniejsze niż w zeszłym roku. – Oczywiście czekają nas lokalne podtopienia i być może miejscami choćby powodzie – mówi SmogLabowi Jacek Engel, Gargamel Fundacji Greenmind wspierającej mieszkańców po powodzi z 2024 roku.

Odnosi się przy tym do budzącej liczne dyskusje gospodarki leśnej, która od 20-30 lat jest dużo bardziej intensywna. Sytuacja na ziemi kłodzkiej jest zła. – Dlatego odpływ powierzchniowy z terenów leśnych jest dużo większy niż kiedyś i on może zalewać ludzi, po kilku godzinach może pojawić się np. w samym Kłodzku. Co gorsze, Wody Polskie przeprowadziły tam masową regulację rzek oraz potoków i m.in. trzykrotnie zawęziły koryto – w ramach „ochrony przeciwpowodziowej”. Nikt nad tym nie panuje. Nie rozumiem wypierania faktów przez rządzących. Nie zrobiono nic, żeby poprawić bezpieczeństwo mieszkańców. Jak mówimy od lat, chcą <pogłębiać dno i trzymać się koryta>.

Przez dekady przekonywano, iż najważniejsze są techniczne rozwiązania. Konieczny tłumaczy: – Strategia państwowa wcale nie zwraca uwagi na uszczelnienie terenu, naturalną retencję, a to jest bardzo ważne. Milimetr wody zatrzymamy lub opóźniony w spływie do rzeki da więcej, niż wiele zbiorników. Warto najpierw zająć się tym, co może nam dać natura. To obniża koszty i działa dobrze na suszę, bo w jakiś sposób gromadzimy wodę. najważniejsze jest też ograniczanie strat powodziowych.

Czy możliwa jest powtórka z powodzi 2024?

Powódź z września 2024 roku wstrząsnęła Polską. Oddech wstrzymali szczególnie mieszkańcy południowo-zachodniej Polski, w tym Stronia Śląskiego i Lądka-Zdroju. Gdy po prawie roku mieszkańcy przez cały czas próbują odbudować swoje domy i podreperować zdrowie psychiczne, które nadszarpnął kataklizm, rządzący zdaniem organizacji zaangażowanych w stan polskich rzek „przepychają rozwiązania, które będą gwoździem do trumny miejscowości zagrożonych powodziami„.

Fundacja Greenmind i Koalicja Ratujmy Rzeki (dalej KRR – red.) przygotowały rekomendacje dla terenów narażonych na powódź. Organizacje przeprowadziły ankiety we współpracy z mieszkańcami oraz włodarzami terenów, które zostały zalane we wrześniu 2024 roku. Wnioski nie pozostawiają złudzeń – samorządy nie są przygotowane na powodzie, a mieszkańcom brakuje informowania i organizacji idącej z góry.

Nie wiedzieli, iż grozi im powódź. Teraz boją się kolejnej

Z ankiet przeprowadzonych w Stroniu Śląskim i Lądku-Zdrój wynika, iż w obu gminach brakuje efektywnego planu ograniczania strat powodziowych. Taki plan pomógłby lokalnym władzom, służbom i samym mieszkańcom lepiej przygotować się na wypadek kolejnej powodzi. Z opracowania „Kiedy rzeka przekracza granice. Rekomendacje powodziowe” wynika, iż ponad 1/3 ankietowanych mieszkańców i prawie 3/4 przedsiębiorców nie wiedziało, iż mieszkają lub pracują na terenach zagrożonych powodziami.

Małgorzata Siudak, ekspertka KRR ds. powodzi, mówi: – jeżeli tylko 2 proc. ankietowanych wiedzę o zagrożeniu powodziowym uzyskało z map Wód Polskich, to oznacza, iż system wymaga zmiany. Mieszkańcy i przedsiębiorcy potrzebują prostej informacji o zagrożeniu powodziowym, najlepiej dostępnej na stronie swojej gminy.

Takich informacji zabrakło. Aż 35 proc. ankietowanych deklarowało, iż sami szukali informacji. Tyle samo przyznało, iż ostrzeżeń nie było wcale, a nieco mniej (32 proc.) powiedziało, iż ostrzegała ich straż pożarna i/lub żabole. Z kolei urząd gminy czy straż miejską, jako źródło informacji wskazało kolejno 5 i 6 proc respondentów.

Powódź nie przychodzi tylko od rzeki. Badania zaskakująco wskazały, iż źródłem zalania ponad 1/4 posesji nie były rzeki Biała Lądecka czy Morawka, ale spływ powierzchniowy, wody gruntowe, niedrożne rowy czy cofka z kanalizacji. Autorzy opracowania przekonują, iż jest to ważna informacja dla projektantów: żadne nowe zbiorniki nie ochronią tych osób przed powtórną powodzią.

Teraz, po wielu miesiącach, mieszkańcy boją się kolejnej powodzi i negatywnie oceniają kompetencje służb odpowiedzialnych za ochronę przeciwpowodziową. 85 proc. respondentów uważa, że obecny system w małym stopniu zabezpiecza ich miejscowość przed stratami powodziowymi. Wielu ankietowanych nie zdążyło się ewakuować (13 proc.) lub ewakuowało się w ostatniej chwili (aż 35 proc.), nie mając możliwości zabezpieczenia dobytku.

„Nikt ich o zdanie nie pytał”. Teraz co trzeci mieszkaniec chce się wyprowadzić

– Ochrona przed powodzią gmin Stronie i Lądek to w soczewce sytuacja w całym kraju. Plany kryzysowe są niejawne, mieszkańcy nie wiedzą kto i jak ich ostrzeże, ani którędy i dokąd się ewakuować. jeżeli w 48 gospodarstwach zostały zalane samochody, których ewakuacja jest przecież bardzo prosta, to znaczy, iż mamy duży problem – przyznaje cytowany wcześniej Roman Konieczny, inicjator badań ankietowych po powodzi 2024.

Drogi i punkty ewakuacji poleca opracować z mieszkańcami, którzy najlepiej znają lokalne uwarunkowania. Jego zdaniem skutki awarii zbiorników bezwzględnie muszą być jawne.

Zachęcam @MKierwinski @magda_roguska @WodyPolskie do zapoznania się z wynikami badań ankietowych po powodzi w gminach Stronie Śląskie i Lądek-Zdrój. Odpowiedzi od ok. 1/5 poszkodowanych to silny fundament do planowania. https://t.co/flhQAjxquj pic.twitter.com/AkPyMTq5or

— Jacek Engel (@jacek_engel) June 7, 2025

35 proc. mieszkańców i 20 proc. przedsiębiorców deklaruje chęć przeniesienia się w bezpieczne miejsce, które nie jest zagrożone powodzią.

– To mocny sygnał dla rządu – komentuje Jacek Engel. – Likwidacja zabudowy w zasięgu wód powodziowych nie tylko zredukuje bezpośrednie straty, ale pozwoli na odzyskiwanie przestrzeni dla rzek i jest nieinwazyjną alternatywą do forsowanej przez Wody Polskie koncepcji budowy suchych zbiorników.

Pomysły na ochronę Ziemi Kłodzkiej przed powodzią przywożone z Warszawy nie spotkały się z przychylnością mieszkańców gmin Stronie Śląskie i Lądek-Zdrój. Jak dodają autorzy opracowania, ani w 2018 roku, ani teraz nikt mieszkańców o zdanie nie pytał. – Mamy nadzieję, iż wyniki badań ankietowych i rekomendacje strony społecznej pomogą w wypracowaniu optymalnego planu redukcji zagrożenia powodziowego, z korzyścią dla ludzi i przyrody.

„Nic o nas bez nas”?

Badania rzucają nowe światło na przegłosowaną w maju ustawę, konkretnie nowelizację ustawy powodziowej, która została uchwalona w ekspresowym tempie i bez konsultacji społecznych, a następnie trafiła do senatu przechodząc dalej.

Akt prawny, zdaniem specjalistów, pozwala na masową regulację rzek, wycinkę drzew i inwestycje hydrotechniczne bez podstawowych zabezpieczeń w kwestii ochrony środowiska i bez udziału społeczeństwa. Wszystko to pod pretekstem walki ze skutkami powodzi.

Główne zarzuty, o których mówi KRR, to:

Łamanie unijnych dyrektyw środowiskowych (EIA, wodna, siedliskowa),
złamanie Konwencji z Aarhus (brak udziału społeczeństwa),
sprzeczność z nowym unijnym rozporządzeniem o odbudowie zasobów przyrodniczych – Nature Restoration Law,
pominięcie konsultacji publicznych mimo ogromnych konsekwencji dla środowiska.

Załącznik do ustawy zawiera listę 66 przedsięwzięć, które można realizować bez decyzji środowiskowej. Należy podkreślić, iż inwestycje mogą dewastować przyrodę: pogłębiać koryta, budować obiekty hydrotechniczne itd. – Co na przykład może się wydarzyć? Nazywa się to „odbudową koryta”, a jest to zamarkowaną regulacją rzeki – mówi nam Jacek Engel. – Według mojej wiedzy nie było żadnych ustaleń z Komisją Europejską i nie ma zielonego światła na te kilkadziesiąt inwestycji – alarmuje.

– Można teraz wyjść na czyjąś działkę i wyciąć z niej drzewa, bo Wody Polskie uważają, iż te drzewa przeszkadzają w czasie powodzi. Na to pozwala ta wersja ustawy – mówi SmogLabowi Konieczny.

Engel: „Potwornie dostali w kość”

– Powiem, co mnie najbardziej bulwersuje. Ja jestem w stałym kontakcie z mieszkańcami Stronia Śląskiego i okolicznych wsi. Za każdym razem, kiedy tam jadę, ci ludzie ciągle opowiadają o tej katastrofie. choćby ci, którzy już mnie znają, mówią to kolejny raz. A jednym z punktów załącznika do ustawy jest odbudowa (czy budowa) zbiornika w Stroniu. Krótko mówiąc, zawalił im się zbiornik, zginęli ludzie, poniszczyło masę domów i infrastruktury, a rząd planuje ten zbiornik odbudować bez oceny oddziaływania na środowisko – tłumaczy Engel pytany przez SmogLab.

Oznacza to wyłączenie społeczeństwa z udziału w procesie decyzyjnym. – Czyli ludzie stamtąd nie mają nic do powiedzenia. Oni tak potwornie dostali tam [podczas powodzi 2024] w kość, iż w dalszym ciągu są straumatyzowani. Na dodatek rząd zafundował im taki deser. Odbudowa tam trwa. Biznes upada. Przedsiębiorcy nie dostają należytej pomocy – wylicza.

– Nie tak dawno partie, które są w tej chwili w koalicji, krytykowały Patola i Socjal przy okazji specustawy odrzańskiej, za brak konsultacji, wpisanie tam kilkudziesięciu inwestycji bez strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. I co teraz robią? Absolutnie, dokładnie to samo – mówi Engel,który rozumie potrzebę pomocy powodzianom. – Ale cała ta część, art. 16 pkt. 2 mógł iść normalnym trybem, a nie ekspresowym. To jest też fatalne w kontekście ekspose premiera, który mówił o renaturyzacji rzek. Mocna hipokryzja – kwituje przedstawiciel Koalicji Ratujmy Rzeki. Solą w oku wielu ekspertów jest fakt, iż rzeki podlegają Ministerstwu Infrastruktury.

– Woda musi wrócić do Ministerstwa Klimatu i Środowiska. To jest pierwszy warunek, żeby coś zaczęło się dziać – mówi SmogLabowi Engel.